bele kaj
  • PODRÓŻE
  • JĘZYK
  • SPORT
  • TŁUMACZENIA
  • LISTY
  • ŚLĄSKIE…
    • MIEJSCA
    • PRODUKTY
    • INFOGRAFIKA
  • SKLEP
  • ślōnski
  • WSPÓŁPRACA

bele kaj

  • PODRÓŻE
  • JĘZYK
  • SPORT
  • TŁUMACZENIA
  • LISTY
  • ŚLĄSKIE…
    • MIEJSCA
    • PRODUKTY
    • INFOGRAFIKA
  • SKLEP
  • ślōnski
0
ŚLŌNSKO GODKAteksty inne

Alfabet współczesnego Ślązaka (2)

by Mateusz Sebastian 19.08.2017
19.08.2017
Rybnik, Śląsk - bele kaj, blog podróżniczy po śląsku

Jaki jest współczesny Ślązak? Co różni nas od naszych praojców? Wszystkich nas zmienił czas – na lepsze czy na gorsze? Przyjrzyjmy się jak jest naprawdę, od A do Z.

Niniejszy tekst nie jest pracą naukową popartą wieloletnimi statystykami, a jedynie zbiorem luźnych obserwacji śląskiego świata nowoczesnego, odnoszącym się do umownie przyjętej „większości” współczesnych Ślązaków. Pisząc w artykule o przeszłości, przyrównane zostały bardziej czasy dziadków i prababć, aniżeli naszych ojców i matek.

Poniżej druga część śląskiego alfabetu. Pierwszy odcinek znajdziecie tutaj: Alfabet współczesnego Ślązaka (1).

 


K: Klajd (Sukienka)

  • Dawniej: Najlepsze sukienki przeznaczone były wyłącznie na niedzielę lub na specjalne wydarzenia. Szafa była wyraźnie podzielona na rzeczy „do kościoła” i te na co dzień. Wybór w sklepach odzieżowych był niewielki, a pojęcie mody jeszcze na Śląsk nie dotarło. Mimo to, ubiór innych był częstym tematem sąsiedzkich rozmów.
  • Obecnie: Stroimy się jak najlepiej właściwie każdego dnia. Do pracy, do szkoły czy na imprezę. Do ubrań przywiązujemy ogromną wagę, a ludzi oceniamy przez pryzmat tego, co noszą. Wybór jest tak ogromny, że często ciężko nam się zdecydować na jedne spodnie, więc bierzemy trzy pary. Na sukienki i bluzki wydajemy miesięcznie sporą część wypłaty, a na ich przymierzenie dużą część wolnego czasu. Dbamy o siebie, często aż do przesady.

L: Larmo (Hałas)

  • Dawniej: Hałas w śląskim domu był czymś absolutnie naturalnym. Gromada biegających wokół stołu dzieci, głośno dyskutujący domownicy, wiadomości w kuchennym radio.
  • Obecnie: Z nowoczesnych głośników dobiega muzyka rozrywkowa, coraz częściej wracamy do stylowych gramofonów i płyt winylowych. Dyskusje w rodzinnym gronie i krzyki towarzyszące zabawom jednak nieco ucichły, zostały powkładane do słuchawek i podpięte do tabletów. Ze względu na miejski hałas i wszechobecny szum informacyjny, w domu cenimy sobie spokój.

M: Modro kapusta (Niebieska kapusta)

  • Dawniej: Obowiązkowy dodatek do tradycyjnego, niedzielnego obiadu. Obok rolady i klusek ozdoba śląskiego stołu.
  • Obecnie: Sprawa poważna, otóż kapusta nabrała na wartości! Coraz więcej Ślązaków rezygnuje lub ogranicza spożywanie mięsa – czy to przez zwiększenie dietetycznej świadomości, czy całkowite obranie wegańskiej drogi – przez co modro kapusta pojawia się na Instagramie nawet częściej niż uwielbiana roladka. 😉

N: Nidziela

  • Dawniej: Dzień absolutnie święty na Śląsku. Plan tego dnia był z góry znany: późniejsza niż zwykle pobudka, śniadanie, rodzinne wyjście do kościoła, obiad (wiadomo jaki) w okolicach godziny pierwszej, spacer lub inna forma spędzenia czasu w rodzinnym gronie, kolacja i do spania. Jakiekolwiek prace traktowane były jako zbrodnia, a każde odstępstwo od podanego planu było mocno podejrzane.
  • Obecnie: Dla wielu pracujących Ślązaków, niedziela to obecnie jedyny dzień wolny w tygodniu. Choć i tak nie zawsze. Bo projekty, bo deadline’y. Dla większości jednak to okazja do wyspania się i odpoczynku – czy to aktywnego, czy pasywnego. Niedzielna wizyta w kościele wciąż gra kluczową rolę dla czterdziestokilkulatków i starszych, ale młodsze pokolenia podzielone są już w tej kwestii pół na pół.

Ō: Ōma i ōpa (Babcia i dziadek)

  • Dawniej: Babcia i dziadek cieszyli się ogromnym szacunkiem. W zdrowiu czy w chorobie, zawsze wskazywani byli jako rodzinne autorytety. Z nimi się nie dyskutowało, szczególnie w zakresie kolejnej porcji obiadu.
  • Obecnie: Babcia i dziadek cieszą się ogromnym szacunkiem. W zdrowiu czy w chorobie, zawsze wskazywani są jako rodzinne autorytety. Z nimi się nie dyskutuje, szczególnie w zakresie kolejnej porcji obiadu.

P: Pōnbōczek (Bóg)

  • Dawniej: Trudno było znaleźć niewierzącego Ślązaka, a osoby niepraktykujące można było policzyć na palcach jednej ręki. Bóg, rodzina i praca stanowiły wartości niezaprzeczalnie najwyższe.
  • Obecnie: Na tle chociażby Polski, Niemiec czy w ogóle Europy, Śląsk wciąż jest na mapie świata obszarem „mocno wierzącym”. Młodzi ludzie odwracają jednak wzrok od kościoła coraz częściej i ta tendencja w nowoczesnym świecie postępuje.

R: Robota (Praca)

  • Dawniej: Praca, najlepiej fizyczna, była na Śląsku jednym z głównych wyznaczników wartości człowieka. Pracę znajdował każdy, kto tego chciał, więc bezrobotni byli uznawani za osoby leniwe, byli w pewien sposób piętnowani i obgadywani.
  • Obecnie: Praca, najlepiej ciężka, fizyczna lub na wysokich stanowiskach kierowniczych, jest na Śląsku jednym z głównych wyznaczników wartości człowieka. Mimo totalnego przekształcenia rynku pracy, Ślązacy wciąż nie uznają osób pracujących m.in. w sztuce, muzyce czy działających online. Bo przecież taka praca, to żadna praca, a takie rzeczy to sobie można robić po godzinach.

S: Sōmsiody (Sąsiedzi)

  • Dawniej: Sąsiedzi wiedzieli wszystko – ile mamy dzieci, co one jedzą na śniadanie, jakimi jeździmy samochodami, dokąd i co robiliśmy w zeszłą sobotę o siedemnastej. A skoro i tak wiedzieli już wszystko, to nie trzeba było mieć przed nimi tajemnic. W przypadku wyjazdu na kilka dni, sąsiadom można było bez obaw zostawić klucze z mieszkania, a oni nie dość, że go przypilnowali, to i kwiatki popodlewali. A i kto pukał do drzwi też wiedzieli.
  • Obecnie: Na wsiach zmieniło się niewiele, natomiast w miastach rzadko wiemy już nawet, jak się nasi sąsiedzi nazywają. Domowych kluczy nie zostawiamy im nigdy, już lepiej żeby dom spłonął. Stawiamy wysokie płoty, aby wzajemnie się nie widzieć, a jedyny dialog to często poranne powitanie na schodach.

T: Torg (Targ)

  • Dawniej: Wszystkie warzywa i owoce kupowało się na targowisku. Były świeże i od znanych nam osób. Wszechobecne nawoływania ze straganów były najpotężniejszą formą reklamy.
  • Obecnie: Targi są „be”, są dla starych bab. Chodzimy tam rzadko, bo przecież owoce ładniej wyglądają w Lidlu, Almie czy innym Ałszanie. Inna sprawa, że targowi sprzedawcy nieraz sami nabywają towar właśnie we wspomnianych marketach. Co innego modne „BIO targowiska” w większych miastach – bez glutenu i bez nawozów, za to z terminalami płatniczymi i opcją dobrego instagramowego zdjęcia – na takich to aż chce się kupować!

U: Urlaub (Urlop)

  • Dawniej: Pracownikom należało się po prostu kilka dni wolnego, które wykorzystywali najczęściej aby posiedzieć w domu, czy przeprowadzić remonty, ewentualnie odwiedzić rodzinę. Później pojawiły się wczasy organizowane i dofinansowywane przez kopalnię, na które śląscy górnicy wyjeżdżali bardzo chętnie z całymi rodzinami.
  • Obecnie: Wielu Ślązaków chętnie zwiedza świat, odkrywa nowe miejsca i coraz dalej położone kraje. Wciąż jednak większość z nas boi się podróżować i rzadko decydujemy się na wczasy niezorganizowane od A do Z przez biuro podróży.

W: Wōngiel (Węgiel)

  • Dawniej: Źródło przychodów zdecydowanej większości śląskich rodzin. Przez ogromne zasoby i dużą ilość kopalń, Gorole uważali, że na Śląsku węgiel się je, węglem się oddycha i w węglu się zarabia.
  • Obecnie: Przez złe zarządzanie czornym złotym, jego potencjał nie został należycie wykorzystany. Kopalnie są zamykane, pracownicy zwalniani, a warunki pracy coraz gorsze. Osoby spoza Śląska wciąż widzą w nas jednak ludzi w węglu zakochanych i do niego się modlących.

Y: Yntka (Skok do wody)

  • Odwieczna przewaga Ślązaków nad Polakami w przypadku wylosowania literki „Y” w grze „Państwa i miasta”. 😉

Z: Zolyty (Randki)

  • Dawniej: Umawianie się na „randki” – na spacery, rozmowy sam na sam czy wyjścia na lody – było w zasadzie nieczęsto spotykane. Główną rolę w relacji młodych odgrywali… rodzice. To oni tworzyli pary i po kilku miesiącach znajomości doprowadzali do ślubu. Warunki? Facet musiał być pracowity, a kobieta zaradna. Układ idealny? Jej rodzina ma pole, a jego środki, aby na tym polu dom postawić. No i drzewo zasadzić.
  • Obecnie: Forma poznawania się młodych ludzi to prawdopodobnie jedna z największych zmian, jakie zaszły na Śląsku przez pokolenia. Ludzie umawiają się na wiele randek, w różnych miejscach, a gdy poznają już „tę właściwą osobę”, to i tak spędzają jeszcze wiele lat razem, zanim dojdzie do zaślubin. Majątek? Różnie z tym bywa, ale młodzi mają na pewno o wiele więcej czasu, aby dobrze się poznać i świadomie zdecydować z kim chcą się związać. I czy w ogóle chcą się wiązać z kimkolwiek.

Alfabetu współczesnego Ślązaka nie można odnieść do każdego z nas. Właściwie to w stu procentach nie charakteryzuje on prawdopodobnie nikogo. Ale na pewno każdy z nas znajdzie w nim jakieś zdanie o sobie. Chciałbym, aby ta lista była taką przypominajką. Lustrem i drogowskazem dla nas wszystkich. Abyśmy szli z duchem czasu, nie rozpamiętywali przesadnie przeszłości, nie rozdrapywali ran, ale jednocześnie abyśmy nigdy nie zapominali, kim jesteśmy. Ja głęboko wierzę, że właśnie tak trzeba żyć – biec szybciej, gdy warto i powiedzieć sobie „stop”, gdy biec już nie trzeba.

Jeżeli przegapiliście pierwszą część alfabetu, to znajdziecie ją tutaj: Alfabet współczesnego Ślązaka (1).

Zachęcam do skomentowania tego tekstu i szeroko rozumianej śląskości na naszej stronie na Facebooku, pod linkiem do tego wpisu. Każdy komentarz, polubienie i udostępnienie naszych artykułów pozwala dotrzeć do szerszego grona odbiorców i umożliwia przekazywanie informacji na temat Śląska i jego wyjątkowości większej liczbie osób.

1
FacebookTwitterPinterestEmail
Mateusz Sebastian

Ślązak zakochany po uszy w śląskim języku, piłce nożnej i Śląsku. No i w żonie oczywiście. Przygotowuje artykuły, tłumaczy teksty, współpracuje z telewizją i tworzy strony internetowe.

previous post
Alfabet współczesnego Ślązaka (1)
next post
Cinque Terre w jeden dzień

Kuknij tyż tukej:

Życzenia świąteczne po śląsku – Boże Narodzenie

Podróżniku, wcale nie jesteś taki wyjątkowy

Share Week – poznajcie super blogi!

Airbnb – po prostu lepsze noclegi w podróży

O nas

O nas

Cześć!

To my - Julia i Matis.
Piszemy tutaj po śląsku.
O Śląsku, podróżach i języku.
Więcej o nas? kliknij tu :)

Znajdziesz nas tutaj

Facebook Twitter Google + Instagram Pinterest

zrób sobie prezent



SZTAND.BELEKAJ.EU

Kup śląski szejker i wesprzyj nasz projekt promocji Śląska. "Ślōnsko Frelka" i "Ślōnski Synek" czekają!

wyśpij się w podróży

Wejdź przez ten link, aby dostać 85zł zniżki na pierwszą podróż z Airbnb. A jeśli wciąż bardziej lubisz klasyczne hotele, to przeszukaj Booking.

instagram

Śledź

tagi

airbnb Apulia bawaria bayern ticket booking budżet greckie wyspy góry hotele jarmarki jednodniówki konkurs książki po śląsku kuchnia marketing po śląsku miasta natura Nowy Jork od A do Z plaże przemysł przepis Rybnik samolotem stolice Szlak Zabytków Techniki TOP weekend wegan wesele wesele na śląsku widoki wyjazd rodzinny zabawa śląska firma śląskie śląskie wesele śląskie życie święta

facebook

Facebook

NAJNOWSZE POSTY

  • Zakochać się w mieście. Spacer po Neapolu

    31.01.2019
  • Zwiedzanie Neapolu: informacje praktyczne i… zaręczyny!

    24.01.2019
  • Śląskie wesele – jak je zorganizować? Nasze ślubne wspomnienia

    08.01.2019
  • 7 wydarzeń w Rybniku, których nie możecie przegapić w 2019

    03.01.2019

Newsletter

Nowe teksty i fajny sztof gibko na maila?
A ku tymu ekstra 100 ślōnskich wyrazōw?
Zapisz sie do newslettera!

POPULARNE POSTY

  • 1

    Izrael niedrogi – 5 dni za mniej niż 1000 PLN

    21.06.2017
  • 2

    Weekendowe zwiedzanie Bolonii – co zobaczyć?

    14.04.2018
  • 3

    Zwiedzanie Berlina – przewodnik po najlepszych atrakcjach

    15.07.2017
  • 4

    Podróżniku, wcale nie jesteś taki wyjątkowy

    16.10.2018
  • Jak mmy chwila to chutnie testujymy krakowskie knajpy Wczora wybralimy
  • Czej! Spokopilicie ju e coroz widnij sie robi rano pra?
  • Nowy duuuy post!  lskie wesele  jak je zorganizowa?
  • Chned masa nowoci u nos! Sztyjc sie rychtujm a chned
  • Za fynsterami cima zima i szpetnie t chyba trza se
  • Dzisiej bezma Modry Pyndziaek  nojbardzij depresyjny dziy w roku
  • Smecie fertich? Liczymy e ja bo mmy dlo Wos pora
  • W drog!      belekaj neapol napoli
  • Facebook
  • Twitter
  • Google +
  • Instagram
  • Pinterest
  • Email
  • PODRÓŻE
  • JEDZENIE
  • ŚLŌNSKO GODKA
  • PIŁKA NOŻNA
  • WSPÓŁPRACA

bele kaj 2018 - wszelkie prawa zastrzeżone

Ta strona używa ciasteczek oraz zewnętrznych skryptów dla lepszego dostosowania treści do użytkownika. W Polityce Prywatności znajdziesz informacje o tym, jakie ciasteczka i skrypty są używane, oraz jaki wpływ mają na twoją wizytę na stronie. W każdej chwili możesz zmienić swoje ustawienia. Nie wpłynie to na twoją wizytę na stronie.OKPolityka Prywatności