Tydziyń we rajzie choby rok we szkolnym banku
Godajōm, że rajzować znaczy żyć. Ôddekowywanie nastympnych miast i landōw to je takie zbiyranie życiowych szprymōw. Roztōmaite rajzy uczōm nos przeca kapka ô wszyjskim. Pokozujōm nōm inksze tradycyje i landszafty, dowajōm pokosztować inkszego jodła. Uczōm historyji a cudzych godek. Pōmōgajōm nōm trefić hyrskie persōny, a ô baukōnszcie a polityce uczōm wiyncyj jak dugie lata nauki we szkolnym banku. Beztōż rajzować sie ajnfach werci, a jo dzisio chca Wōm pokozać, że niy rozłazi sie ô to kaj, yno jak. Że dalij niy zawdy znaczy lepij i że cudno, udano, nafolowano sztofym rajza umi być tōnio. No i co to w ôgōle znaczy rajzować po tōniu? Pōdźcie, porozprowiōmy.
Pamiyntejcie, że tej rozprowki niy musicie czytać. Umicie se jōm puścić we aucie, jak polygujecie w betach abo jak ciśniecie na kole 🔥
PODCAST PO ŚLŌNSKU NA SPOTIFY 🎵
PODCAST PO ŚLŌNSKU NA YOUTUBE 🎵
Witejcie piyknie kamraty. Myśla, że moga Wos tak mianować, bo jak tego mojigo rozprowianio zaś słuchocie, to niy pociepaliście podcastu po ślōnsku po piyrszym ôdcinku i jeżech beztōż fest rod. Licza, że dzisio tyż niy bydzie sie Wōm mierzło, bo chca pogodać ô… mojim ptoku.
Zlynkliście sie? Niy bōjcie nic, po naszymu “mieć ptoka” znaczy tela co polskie “interesować się czymś” abo “mieć hobby”. Tōż dzisio kapka ô rajzach – pogodōmy se co idzie mianować “efektywnym rajzowaniym”, jako idzie na rajzach prziszporować i kedy sie to werci. Chca Wōm tyż pedzieć ô poru mojich ôblubiōnych sztelach na Ślōnsku, w Polsce, we Europie i na świecie. Byzuchujymy place mynij znane, ale tyż fest piykne, kaj landszaft je choby ze bojki. Jak umicie uwidzieć – sztofu dzisio bydzie fol, tōż prziszykujcie sie na ôdcinek kapka dugszy jak piyrwej (przeszło sztyry razy dugszy… 😉).
Rajzy tam a nazod
Ftoś sie nos spytoł pora lot do zadku “jakie sōm trzi nojgryfniyjsze sztele we Nowym Jorku?”. Ôdpedzielimy wartko, niy trza nōm bōło dugszego pōmyślunku: Empire State Building, Central Park i dziylnica East Village. Tela yno, że ôroz pokozało sie nastympne pytanie “a dejcie bajszpile trzech nojlepszych placōw na Ślōnsku”. I nos sztopło. Ôstalimy stoć, ôroz prōznota we łepie i ani jednej idyji. Skuli tego, że niy umielimy ôbrać nojlepszej szteli? Abo skirz tego, że byzuchowalimy tela cudnych ślōnskich atrakcyji, że je ônych ajnfach za wiela?
A kaj tam. Pora lot do zadku my Ślōnska doporzōndku niy znali. Wtynczos umiynilimy se, że napocznymy ôddekowywać nasz hajmat. I dziepiyro tera, po poru latach ôd tej godki, umiymy rekōmandować Wōm ślōnsko atrakcyjo na kożdy weekynd bez rok. Ale na to trza bōło czasu. Kożdo sobota a niydziela cosik nowego – jaki zōmek, szpacyr postrzōd familokōw abo kafyj na rynku we kerymś ślōnskim mieście. I tak kōnszczek po kōnszczku, radowalimy sie choby bajtle na kecioku. Jak sznupiecie za idyjōm na nastympny szlustydziyń, to wejrzijcie na bloga, tamek czeko na Wos lista nojbardzij hyrskich ślōnskich atrakcyji.
Ślōnsk werci sie ôddekować
A i wiycie co? Tak se terozki medykuja… Radiostacyjo Gliwice niy ma wcale mynij zwiedowno jak Wiyża Eiffle’a. Ku tymu skukane postrzōd strōmōw Pojyziyrze Palowickie niy ma ani kapka szpetniyjsze jak sztreki we Toskaniji. Mocie radzi fusbal? Tōż rajzujcie i zaglōndejcie na szport na roztōmaitych stadiōnach (jak już bydzie szło), ale już terozki umia Wōm pedzieć – Stadiōn Ślōnski we Chorzowie je bardzij moderny jak hyrskie San Siro we Mediolanie. Richtich mōmy sie czym asić.
I szłoby tak bez pōł dnia. Yntlich zaczlimy sie ciekawić doporzōndku naszym hajmatym. I fest jeżech skirz tego rod. Bo keby niy to, to niy ôddekowalibymy takich cudnych szteli a niy trefiyli takich zocnych ludzi.
Ślōnsk werci sie ôddekować. I to najlepij tak kōnsek po kōnsku, po leku, coby go doporzōndku spokopić. Jak sie kery za to biere za wartko, to uwidzi yno hasioki za familokami, a niy cudno czerwōno cegłōwka. Stare, pociepane a sharatane zōmki to dlo jednych bydōm fest zwiedowne stawiynia ze morōm we strzodku, a dlo inkszych yno szpetne mury, kere trza do kōńca pobulić a postawić we plac nich cosik nowego. Beztōż pokoża Wōm zaro pora naszych ôblubiōnych szteli na Ślōnsku. Niy sōm to takie place ze piyrszych zajtōw cajtōngōw, ale gynau takie mōmy w zocy nojbardzij.
Ślōnskie landmarki
“Landmark” to je fest ciekawe słowo, bo wielce je angielskie, ale po ślōnsku bydzie przeca tyż akuratne. Sōm to przeca… marki naszego landu. Ślōnsk mo pora wizytōwek turystycznych i we kożdej tajli tyj naszej krajiny treficie cosik szpecjalnego. Wejrzijcie yno jakie mōmy cudne miasta z masōm atrakcyji a pōmotlanōm historyjōm.
Nojprzōd nasz Rybnik – miasto, ô kerym idzie pedzieć, że je “takie gynau”. Ani za małe, ani za wiele. Wszyjsko idzie znojś, a do szwoczki idzie zōnś piechty. Turystycznie tyż je fajnie, bo dychnyć przi szpajzie, kreplu, tyju abo kafyju umicie na piyknym rynku abo na kerejś ławce, kōnsek dalij, we superowym Parku Tymatycznym nad Nacynōm. Jak mocie radzi zabytki a stawiynia, to czekajōm na Wos nyjogotycko Bazylika św. Antōniczka, malućki kościōłek we Parku “Na Gōrce” abo kōnsek dalij ôd cyntrum Gruba Ignacy ze wiyżōm, z kerej idzie pozaglōndać na landszaft naôbkoło. Masa mōmy tukej sztrekōw dlo kolorzy, je kaj polotać a bai sie potoplać, starczy zajechać nad zalyw abo porozkłodać jako deka na Pniowcu. Radzij na kołach skoczecie a sie ścigocie jak rajzujecie dugie kilometry? Mocie tukej Wiśniowiec, marka tego, jak srogi wpływ na rozfechtowywanie miasta majōm ôd niego pōmiyszkańcy a ôd nich akcyje. No i wiele niego rybnicki stadiōn, na kerym ścigajōm sie żużlowcy a szpilajōm fusbalery. Sztyjc mało? Wlyźcie do pōnktu Halo! Rybnik i weźcie se karta “Rybnik szlakiem Diagnozy”, a potym ôddekowujcie miasto gynau jak to robiyli szauszpilery syrialu TVN, przi kerym żech robiył 😉
Inksze ślōnskie miasta tyż sōm nafolowane atrakcyjami. Starczy tukej spōmnieć ô Katowicach ze znanym na cołki świot Nikiszym, Spodkiym gynau ze kosmosu abo cołkōm katowickōm cōunōm kultury. Dalij mōmy Zobrze ze Grubōm Guido, Sztolniōm Krōlowo Luiza a nojlepszōm fusbalowōm ślōnskōm ferajnōm, kero szpilo we polskij ekstraklasie. Wele Raciborza znojdziecie masa ślōnskich zōmkōw, po kerych niy idzie przestać rajzować, takie sōm piykne a zwiedowne, chocioż mocka sharatane. A dyć tych szteli je sztyjc fol – idzie ciś wyżyj na Ôpole, abo na połednie, za czesko granica i tamek już czekajōm Ôstrawa i Ôpawa. Ślōnskie miasta sōm cudne, zwiedowne i moderne. Byzuchujcie!
Mynij znane ślōnskie sztele
Ale te wszyjskie place, ô kerych żech terozki pedzioł, to kożdy z Wos zno, pra? Choby yno po klangu, ale sztyjc – ô nich sie godo, idzie je uwidzieć na mapach, a roz za kedy pokozujōm sie we internecy abo telewizorze. Tōż co powiycie terozki na sztele, ô kerych sztyjc słyszało naprowda niywiela ludzi?
Żodyn sie terozki niy mo gańbić, ale znocie takie miyjsca choby Familoki we Czerwiōnce abo Banka we Rudach? Tōż możnej Stacyjo Zowada? Niy? A zōmki we Tworkowie, Krziżanowicach abo Silherovicach? Tak jak godōm, niy trza sie skirz tego gańbić, ale jak kedy bydziecie mieli przileżytość, kapka czasu fraj, to wybiercie sie tamek, naprwoda bydziecie mieli w zocy. A jak chcecie porajzować po sztelach, kere sōm takie “trocha znane, trocha niy”, to ciście Sztrekōm Zabytkōw Techniki – umicie zaczynć na tyn bajszpil ôd Tyskich Browarōw abo Gruby Guido.
Kebyście mieli ôbrać jedna farba, z kerōm kojarzi sie Ślōnsk, to kero by to bōła? Yno ani mi niy prōbujcie godać miglance, że siwo choby luft abo czorno choby wōngiel! Jo Wōm powiym – Ślōnsk je ajnfach zielōny! I gynau tym zielōnym tajlōm naszego hajmatu werci sie nojakuratnij przijzdrzeć bez wiosna a lato.
Biercie koła a ciście na Pojyziyrze Palowickie – znojdziecie oaza we samym strzodku lasu i landszaft jak z ôbrozka, a ku tymu kukniecie na stare stawiynie skukane postrzōd strōmōw – tajla Hōty Walyska. A i niy przepasujcie popularnej Chałpki Shreka (yno niy wlazujcie hań za daleko, bo to je prywatny plac)! Jak wybiyrocie sie kajś bliżyj połedniowej granicy, to niy przepasujcie czasym Myandrōw Ôdry i wszyjskich zielōnych terynōw naôbkoło. Po rajzie idzie dychnyć przy biyrze abo cosik pōmaszkecić we cudnym Zōmku Chałupki, kery fest rekōmanduja.
Kole Raciborza je tyż Rezyrwat Przirody Łynżczok, w kerym umicie se poplanować fajne popołednie, a jak ciśniecie na rajza do Tychōw abo Pszczyny, to czekajōm na Wos Paprocany a Zegroda Żubrōw. A i niy śmicie przepōmnieć ô rajzie do Pałacu we Pławniowicach, bo ôkrōm cudnego stawiynia, pora metrōw dalij umicie sie ôkōmpać a trocha ôpolić. Jerzina, wiela tych gryfnych ślōnskich szteli ze zielōnym landszaftym a modrōm wodōm je… Dyć to lata chybnie coby to wszyjsko pobyzuchować!
Rajzowanie po świecie
Ô Ślōnsku my pogodali, ale jako to je na świecie? Pandymijo kapka to wszyjsko ôdmiyniyła, ale zezwōlcie yno, że przeczytōm Wōm cosik, co szrajbłech do naszej ksiōnżki po ślōnsku trzi lata tymu:
Z rajzami po leku dzieje sie gynau to samo, co z kożdōm inkszōm tajlōm naszego żywobycio. Mierznōm sie nōm. Z kożdej zajty tela umiymy uwidzieć cudnych landszaftōw, tela złotego piosku a modrej wody we ôcyanach, że… po leku mōmy ônych doś. Ale to niy ma tak, że niy śniōm nōm sie już rajzy na Galapagos, coby popływać z żōłwiami abo na Gibraltar, coby zagodać do afōw. Tak jak przi kupowaniu łachōw coroz wiyncyj babōw mo w zocy minimalizm (siedym bluzek we plac sztyrnostu…), tak we rajzowaniu napoczlimy akuratnij zaglōndać na te sztele, kere sōm bliżyj, kajś zaro wele nos.
Choby jaki wic, pra? Jeżech zicher, że ta cytata bōła wtynczos akuratno. I co sie podzioło we 2020? Pandymijo wyônaczyła ze rajzami gynau to samo, co bez stolecia szło uwidzieć już we… kōnszcie. Po srogim, hyrskim, nafolowanym detajlami gotyku prziszoł ajnfachowy renesans. Zaro potym zaś bogota, złoto a blyndujōnce dziyła – barok i już wcale przefolowane rokoko. Ale co po nich? Toć – klasycyzm, prostota, pokōj.
Gynau to samo wirus zrobiył ze rajzowaniym, yno we krōtszym ôdcinku czasowym. Jak już sie zdało, że bai rajzowanie umi sie zmierznyć, a wszeôbecno presa skuli tego, że wszyjskie kamraty rajzujōm kajś daleko fōrt, bōła już tak epno, że gańba bōło ôstać w dōma, to wirus ôdmiyniył cołki świot. Jerōna, wiela bych tera doł, coby zaś szło rajzować bez żodnych limitōw, restrykcyji, testōw a kwarantanny… Ale jo zawdy myśla na plus, beztōż możnej już chned dostanymy jegłōm po rynkach, a kapka sie to wszyjsko zrobi normalne.
Europa a USA
Trocha już we internecy szrajbujymy, czym żech sie asił we piyrszym ôdcinku podcastu. Bez te pora lot ôdebralimy mocka pytań ô to, kere landy, miasta a sztele mōmy nojbardzij we zocy. I powiym ôfyn, że pierōnym ciynżko je tukej welować na nojlepszo atrakcyjo, ale chca Wōm podciepać pora idyji.
Tōż jak mocie w zocy Europa, to idyji na rajzy je fol. Wiycie, że Amerykōny nōm tego fest zowiszczōm? Im je żol, że mogōm cisnyć autym bez land i pora dni, a tamek sztyjc bydzie ta samo godka, podane jodło i jednako historyjo. W Europie je blank inakszyj, wejrzijcie na taki bajszpil: drōga ze Rybnika do Lizbōny. Do kupy kapka przeszło 3 tauzyny kilometrōw. Wiela po drōdze roztōmaitych godek? Nojmynij 6. Wiela szumnych, lokalnych, tradycyjnych maszketōw? Niy ma ani siyły tego porachować. A tako samo sztreka we Ameryce? Nojbardzij podano bydzie rajza z Waszyngtōnu bez Miami do Nowego Ôrlyanu. Niymożebne sztele, masa historyji, ale sztyjc tyn sōm land, sztyjc angielsko godka.
Tōż umia Amerykōnōw spokopić, ale tyż idzie na to wejrzeć z inkszej zajty – naszej. My gynau tako rajza zrobiyli, a dociepalimy ku tymu sztart pryndzyj, bo już we Nowym Jorku, a sztoplimy dziepiyro we Chicago, tōż u nos do kupy sie zrobiyło przeszło 6600 kilometrōw. I fest my byli radzi, że bez kożdo tajla tyj rajzy szło sie dogodać po angielsku. Tōż niy ma co jamrać, yno trza sie radować tym, co sie mo.
Ale nazod to tego wandrowanio po Europie. Jak niy znocie Bałkanōw, to ciście na połednie, bez Chorwacyjo, Bośnia, aż ku Albani a nazod. Ale wtynczos sztop we Słowyniji to je mus! Abo umicie sie wybrać do takich nojbardzij hyrskich, nojbardzij znanych miyjsc na świecie choby Lizbōna, Barcelōna, Madryt, Paryż – wszyndzi znojdziecie tōnie fligry, a na miyjscu je co pochać i bez pora dni, i bez pora tydni. Fest w zocy my mieli Bergen we Norwegi, a ze naszymi doradami umicie szafnyć uralaub tamek po tōniu. Yno tukej musicie dać pozōr na pogoda – jak niy suje śniyg, to leje dyszcz, leko niy ma.
Dalij – toć – Italijo. Nasz ôblubiōny land, do kerego keryś dziyń sie przekludzymy. Kożdo tajla je piykno i nojlepszej Wōm tukej nie dōm, bo mōmy yno takie TOP 6: Sardynia, Sycylijo, Pōłnocny-Wschōd ze Werōnōm, Wenecyjōm i Padwōm, Apulijo, Neapol a mieścinki naôbkoło i na kōniec sztreka ôd Gynui, bez Cinque Terre, Piza i Floryncyjo, aż ku Bolōnie. Nojlepszy land, forgot!
Jak chcecie postawić szłapa we Azji, ale być sztyjc po blisku, to fest rekōmandujymy wycieczka do Tbilisi we Gruzyji. Perfekt miasto, wszyjsko my tamek mieli w zocy. Ôd maszketōw, bez landszafty, aż do cyn.
Szłoby tak godać i godać, ale niy ô to sie tukej rozchodzi. Wejrzijcie dzisio na te place, ô kerych żech rozprowioł, a zaro nabierecie chynci na rajza. Kuknijcie na bele kaj, a wartko pochytocie jako to poôrganizyrować, kedy nojlepij rajzować, kaj nynać a co pōmaszkecić. Roz na tydziyń abo dwa wciepujymy tyż relacyje ze nowych szteli, beztōż filujcie co sie na blogu dzieje. A terozki Wōm roz dwa powiym, jako rajzować “efektywnie” – tōż ajnfach z łepōm.
Wczasy po tōniu, ale z łepōm
Dobre, kapka na ôpy to terozki bydzie, ale jak już podciepołech Wōm pora idyji na nastympne rajzy, to terozki badnymy jako to idzie wyônaczyć po tōniu, dobre? Myśla, że przikwolicie, że rajzowanie po świecie to je nojlepsze, co umicie zrobić sami dlo sia. Yno jako to zôrganizyrować, coby niy udać wszyjskich pijyndzy z portōmela a wycyckać kożdo wycieczka na maksa?
Wszyjscy bodej znōmy takie persōny, kerym rajzowanie kojarzi sie zaro z wielimi pijōndzami a szporowaniym cołki rok na jedne wczasy. Zdo im sie, że trza se sztyjc wszyjskigo ôdkozować, coby nazbiyrać geldu we szparbiksie na te jedne wczasy bez lato. Nojlepij na urlaub kajś po blisku, bo dalij to już drożyj, pra? Psińco! To je wszyjsko jedne epne cygōństwo. Bajszpile? Za modzioka – tydziyń we Italiji za 1000zł, dwa tydnie na Bałkanach za 1200zł a rajza do Paryża a nazod za jeszcze mynij.
Ale umia spokopić, że te bajszpile sōm kapka ekstrymalne, bo sōm bych tych rajōw drugi roz niy wyônaczył. Starczy tukej pedzieć, że we Italiji 3 nocki nynalimy we autobusie, na Bałkany my zalecieli fligrym, ale yno we jedna zajta, a do Paryża a nazod ciślimy autosztopym. Ale jak bōł czos, a niy bōło za tela pijyndzy, to trza to bōło gynau tak szafnyć. Terozki je kapka inakszyj, bo tela, wiela nōm przibyło pijyndzy na kōncie, tela nōm ubyło czasu na wandrowanie. I to je dlo wiynkszości ludzi na ziymi prawidło stare jak świot – abo czos, abo pijōndze. I fest wożne je, coby spokopić jako miyndzy tym noleżnie balansować.
Jak zôrganizyrować zwiedowno rajza po tōniu?
Jo wiym, że to wszyjsko, co terozki powiym, umicie znojś na piyrszym lepszym blogu rajzowym. Ale możnej jak kery Wōm to przegodo do ucha i to po ślōnsku, to spamiyntocie na dłużyj? Tōż pōdźcie wejrzymy jako narychtować porzōmno rajza, w kerej nabierecie życiowych szprymōw, pozaglōndocie na nojpiykniyjsze landszafty, pokosztujecie nojlepszego jodła a jak bydziecie nazod, to jeszcze sie poasicie bildami.
Piyrsze co trza spamiyntać, to że werci sie szykować wszyjsko samymu a niy ma sie co tego boć. Toć, trocha czasu bydziecie musieli nad tym przisiedzieć, ale zawiyrzcie – werci sie. Wczasy z rajzybiura umiōm kosztować bai 2, 3 abo 4 razy wiyncyj jak tyn sōm wyjazd pochytany samymu. Czynsto zdo sie tyż, że na miyjscu, kajś w cudzym landzie, cyny muszōm być srogie. Tak tyż być niy musi, bo takie sztele choby połedniowo Italijo ze cudnym Bari abo Katania na Sycyliji idzie byzuchować naprowda łacnie. Starczy chyba pedzieć, że na kafyj na mieście udocie tamek 5 złotkōw, na biyr 8, a fest szumny italijski ôbiod zjycie za mynij jak 3 dychy, pra?
Termin abo miyjsce?
Na sōm zaczōntek planowania rajzy muszymy se pedzieć co je dlo nos wożniyjsze – kōnkretny termin (kedy muszymy dać pozōr na urlaub w robocie abo feryje ôd bajtli) abo miyjsce (bo ôd zawdy śni sie Wōm Koloseum w Rzymie abo torg w Marrakeszu). Zaôbycz lekcyj je znojś tōnie farkarty na fliger jak niy muszymy fest miarkować datōw. Zdo sie bycie ôgibnym, bo cyny flugōw sōm tōńsze we strzodku tydnia jak we soboty.
Werci sie filować sznupaczki lotōw sztyjc, bo cyny umiōm sie zmiynić bai bez jedyn dziyń – nojdrogsze sōm popołedniu a na wieczōr, jak wiynkszość ludzi prziłazi nazod z roboty. Niy bez znoczynia je tyż dziyń tydnia, w kerym sznupiecie za farkartami. My czynsto niy mōmy zaplanowane kaj a w jakich dniach chcieliby sie wybrać, tōż fest my byli radzi jak nojbardzij znane linie z tōnimi flugami – Ryanair a Wizzair – sztartły ôpcyjo sznupanio po cynach. Kuknijcie na “Zaplanuj –> Wyszukiwarka niskich cen” na Ryanie abo na “Wyszukiwarka cen” na Wizzie. Yno spamiyntejcie, że jak już sie pokoże fajno cyna, to trza sie śpiychać. My lajstli se tak już przeszło 10 farkartōw.
Niy przepōmnijcie dać pozōr na pora roku rajzy. Nojlepszy czos na łacne zwiydzanie to je wczesno wiosna (marzec-kwiyciyń) abo jesiyń (wrzesiyń-październik). Dlo nos to je perfekt pora – niy ma za gorko, klara niy wyrzōndzo, niy nerwujōm tulmy turystōw a cyny sōm kapka myjsze jak bez reszta roku. Roz za kedy werci sie ôsmolić rajza bez weekynd majowy, ôstoć wtynczos w dōma a wybrać sie kajś tydziyń przōdzij abo niyskorzyj. Właściciele fligrōw niy sōm miechym piźniyńci a wiedzōm kaj kedy je fajrant. Na prziszły rok poplanujcie se wycieczka kole pōłku maja. Wejrzicie – bydziecie cali fōrt.
Musza sie tukej kapka poasić tym, no co czasym idzie pierōnić. Tōż my robiymy we takij firmie, jak we polskie fajery sie robi. Beztōż 11 listopada abo we Wszyjskich Świyntych niy treficie nos wandrować po mieście, ale bardzij robić przi laptopie. Czym sie tukej asić? Ano tym, że taki dziyń umiymy se niyskorzyj ôdebrać we kożdy inkszy dziyń w tym samym miesiōncu. Skuli tego roz za kedy zdo sie Wōm, że my sztyjc mōmy fajrant a kajś rajzujymy. Niy, my mōmy gynau tela urlaubu co Wy – 26 dni plus weekyndy plus nacyjowe a kościelne fajery. To tak yno godōm, coby wszyjsko bōło ôfyn.
Fligrym, cugiym, autobusym – farkarty
Przed planowaniym wczasōw werci sie zicnyć na chwiliczka a kuknyć na cyny flugōw do szteli, kere sōm dlo Wos zwiedowne. Na roztōmaitych zajtach a blogach rajzowych znojdziecie informacyje eli dwiesta złotkōw za rajza tam a nazod w czyrwcu do Lōndynu to je fajno przileżytość abo raczyj szkoda pijyndzy.
Dalij, jak już znojdziecie farkarty, werci sie kuknyć wiela udocie za transport z flughawyny do miasta. Trefiajōm sie przipodki choby Paryż, kaj za rajza z Beauvais do cyntrum miasta a nazod trza dać kole 100zł. Ale sōm tyż fajne iberaszōngi choby Madryt, Bolōnijo abo Valletta, kaj do cyntrum dojadymy z hawyny kōmunikacyjōm miyjskōm za pora ojro.
Jeszcze ô lotach – jak miyszkocie na połedniu Polski, to mocie naprowda masa przileżytości. Niy bōjcie sie miszōngōw takich choby wylot z Katowic na Sycylijo a przilot nazod do Wrocławia abo Krakowa. Toć, trza dać wtynczos pozōr eli sie to richtich ôpłaci abo eli niy zeżere to za wiela czasu, ale to starczy ajnfach porachować. Jak sie ôdewrzicie na tyn knif, to ôroz sie ôkoże, że za naprowda małe pijōndze umicie wybrać sie i na wander po gōrach, i na polygiwaie na piosku, i na porugodzinne łażynie piechty po cudnych miastach.
Spamiyntejcie, że perfekt mōmynt na sznupanie za lotami je tak kole dwōch miesiyncy przed rajzōm. Dejcie tyż pozōr, że werci sie ôporzōndzić kōmputer przi planowaniu rajzy – pliki cookies umiōm zrobić, że uwidzicie inksze cyny jak Wasz sōmsiod. Pora złotkōw rōżnicy idzie tyż dozdrzić miyndzy kupowaniym na zajcie a bez aplikacyjo. Je tego trocha, pra? A to sztyjc niy wszyjsko! Ale niy traćcie chynci, bo szafniecie to chned, a potym bydziecie radzi rajzować po tōniu bez dugie lata.
Tōż jak już mocie farkarty dlo cołkij familije, to werci sie pōmedykować nad taszami. Jak ciśniecie yno na weekynd, to smolcie epne tasze a kofry, bo bydōm Wōm yno zawadzać a stracicie czos na nadowaniu ônych we fynsterze a potym na ôdebiyraniu z taśmy po przilocie. Ciście z podrynczym rukzakiym, kery je fraj, a do kerego leko wlezie wszyjsko co je richtich przidajne w rajzie. Jak wybiyrocie sie na dugszo rajza, to kupcie jedna tasza na familijo – wiyncyj naprowda Wōm niy trza. Prziszporujecie a Wasze pleca bydōm Wōm ôdwdziynczne.
A! Przeca rajzować idzie niy yno fligrym, pra? Terozki fest werci sie tyż rajzować modernymi autobusami. Wygodliwie sie zico abo i nyno a farkarty idzie kupić bez interneca. Majōm fajnie skuplowane miasta w Europie, tōż na rajzy ze Ślōnska do Niymiec abo Austryji sōm perfekt. My tak zrobili masa kilometrōw, rajzowalimy na sztrekach Mōnachium-Gynua, Praga-Mōnachium abo Paryż-Bordeaux. Chocioż nasz hit to bōł i tak w Ameryce – za rajza z Houstōn do Chicago (27 godzin w autobusie) dalimy… 1 dolara!
Coroz fajniyjsze sōm europejskie cugi, ale zaôbycz w tym przipodku trza welować – abo dobro jakość a drogo farkarta, abo po tōniu, ale pierōnym dugo a we ôszkliwych warunkach.
Beztōż jak kōmu ôstało richtich yno pora kotlokōw portōmelu a fest chce sie kajś wybrać, to zawdy idzie sprōbować rajzy na sztopa. Toć, trza mieć wiyncyj zmiyru, energie a mocnych nerwōw (sprzido sie tyż celt w rukzaku, keby tak sie trefiło sztopnyć bez nocka na tankszteli), ale idzie przijechać nazod z blank lepszymi szprymami a historyjami. Niy ma to dlo kożdego, ale my muszymy ofyn pedzieć, że kedyś mielimy takie rajzy fest w zocy. Nojlepij spōminōmy wycieczka po Bałkanach – byzuchy we Mostarze w Bośni abo spanie we celcie na plaży we bułgarskim Burgas bydymy jeszcze dugo spōminać. Żol yno tej rajzy po albańskich gōrkach bez załōnczōnych świateł, bo krōm tego spōminki mielibymy blank perfekt.
Nynanie w rajzie
Przed buchowaniym spania w rajzie trza sie spytać siebie a reszty kamratōw co je dlo kogo wożne a za jakōm sztelōm sznupiecie. Luksusowe pōmiyszkanie abo willa z zygrōdkōm wele cyntrum miasta abo cosik skrōmniyjszego kajś na kraju miasta? Możnej jak ciśniecie do epnej stolicy kaj je masa atrakcyji a nasztelowujecie sie na łażynie ôd rana do wieczora, to niy werci sie brać epnej chałpy z jacuzzi, a prziszporować na nynaniu i zabuchować tōńszy hostel abo izba kajś w cyntrum, skōnd dōndziecie do nojwożniyjszych szteli w pora minut?
Nōm niy ma gańba, że zaôbycz sznupiymy za izbami a hotelami knifym „ôd nojtōńszych” (chyba, że wybiyrōmy sie kajś fajrować rocznica abo gyburtstag). Nojlepij wejrzeć na Booking abo Airbnb – dwie zajty, na kerych znojdziecie gościna w kożdym kōnsku świata. Idzie zabuchować hotel abo hostel, ale tyż izba, cołkie pōmiyszkanie abo celt. Pōmedykujcie co sie Wōm bardzij sprzido – fest łacne łōżko, ale z cudzokami w izbie abo cołko chałpa – drogszo, ale z kuchniōm, w kerej idzie se uwarzyć. Ta drugo ôpcyjo bydzie perfekt przi dugszej rajzie z familijōm po landzie, w kerym lokalne jodło je tak dobre, że starczy je yno pokroć a przigrzoć. Tōnie nynanie je dobre jak fol łazicie a do gorkōw ani niy chcecie na wczasach podłazić – wtynczos prziszporowany geld idzie udać na maszkety na mieście. Jak niy mocie lynkōw przed rajzowaniym a planowaniym ôstatni driker, to we internecy idzie blank tōnio znojś gościna na tyn sōm dziyń po piōntej popołedniu.
Fajnōm przileżytościōm ku trefiyniu nowych kamratōw, spōlnej godce, wieczerzy a potym fraj nynaniu na rogōwce je Couchsurfing. Gospodorze zezwōlajōm tamek spać u sia, a czynsto ôprowadzōm po mieście. Spamiyntejcie yno, że to je cosik wiyncyj jak idyjo na gościna na faty – rozchodzi sie tukej ô poznowanie ludzi, kultur a prziwykōw. Pasowałoby tyż być fertich na ôdwdziynczynie sie gospodarzowi kōnskiym tapczana w prziszłości.
Lokalne jodło
Dobre, mōmy już farkarty a sztela do spanio. Terozki trza posznupać we internecy co tak richtich je do zwiydzania w miyjscu, do kerego jadymy a co sie werci tamek pōmaszkecić. Wożno informacyjo a dorada – w cudzym landzie jydzcie cudze jodło. Forgot, niy zrōbcie tego feleru a niy futrujcie sie bele jakimi hamburgerami abo nojtōnszymi żymłami. Spōminki z udanej rajzy to niy yno landszafty a stawiynia, ale tyż maszkety. Nojlepij posznupejcie za sztelami, w kerych jedzōm lokalsi.
Niy przepōmnijcie, że bliżyj cyntrum zaôbycz cyny rosnōm a jakość sie traci. Uciekejcie tyż ôd szpecyjalnych kartōw dlo turystōw a ôd wycacanych szynkōw z czerwōnymi tepichami – chyba, że mocie takie sztele richtich w zocy, wtynczos ciście ajnfach ôbiadować a wieczerzyć kaj Wōm pasuje. My zawdy łażymy a kukōmy za placami, kaj prziłażōm cołkie familije a kaj idzie pokosztować lokalnych szpecjałōw.
Czynsto tyż werci sie pokosztować takigo jodła „przi drōdze” – kroketōw w Neapolu abo ôwocowego napowku w Marrakeszu. A jak mocie pōmiyszkanie z kuchniōm za sztela do nynanio, to zaro ciście na torg a nakupcie ôwocōw morza, grincojgu abo wusztōw! Posznupejcie tyż kaj je jaki market. Szumno francusko żymła z kyjzōm a podloto winym na schodach przi Sacre Coeur w Paryżu? Dyć to sōm zolyty idyalne!
Nawiydzanie atrakcyji
Wszyjskie zwiedowne atrakcyje, egal w jakim landzie, znojdziecie na blogach rajzowych. We internecy je ich naprowda fol, a w poru to sie ôbmiyłujecie ôd piyrszego bliku. Pogodejcie se yno nojprzōd w ferajnie co fto lubi w rajzie pochać – planujecie łażynie po muzyjach, knipsowanie chowania sie klary na gōrce, cudny landszaft abo mecz fusbalu na hyrskim stadiōnie? Dogodejcie sie przed rajzōm, bo niy ma nic gorszego jak haja miyndzy wykamanymi wandrusami na wczasach.
Skuli cyn niykerych ajntrytōw do muzyjōw abo roztōmaitych atrakcyji idzie dostać hercszlagu. Jak mōmy niywiela czasu, to werci sie skupić na tych, kere sōm fraj. Zawiyrzcie, niy ma nic lepszego jak dugi szpacyr w nowym mieście nafolowanym cudnymi stawiyniami. Wtynczos i pora godzin starczy, coby szafnyć nojwożniyjsze sztele. Fajne sōm tyż hyrskie place a parki. Niykere muzyja a kościoły idzie byzuchować na faty w niykere dni w tydniu (fest czynsto sōm to pyndziałki). Poczytejcie przed rajzōm, na isto cosik takigo sie znojdzie.
Przidajne knify
Co jeszcze werci sie spamiyntać? Narychtujcie sie karta w cudzej walucie, cobyście niy bulili prowizyji bez cweku. Masa bankōw mo terozki takie w ôfercie, trza sie yno popytać a niy dać ôcyganić. Idzie se wtynczos przeloć gynau tela geldu, wiela chcecie udać a niy musicie targać w bojtlikach tela papiōrōw a kotlokōw, bo za wiynkszość dingsōw zapłacicie kartōm.
Poczytejcie tyż czym nojlepij rajzować po samym mieście – pōmotlanym ale sztyjc superowym metrym choby w Paryżu abo autobusami, kerymi idzie sjechać pōł landu choby na Malcie? Roz za kedy werci sie pogodać z taryfiorzym, ale tukej, coby być zicher, rekōmandujymy rajzy ôbsztelowywane mobilniokiym choby Uber – zaro wiycie wiela zabulicie a szofer Wos niy ôszydzi.
Sztudynty niy śmiōm przepōmnieć ô legitymacyjach! Bodej w kożdym landzie trefi sie sztela, w kerej skuli tego kōnska plastiku prziszporujecie pora ojro, dolarōw abo forintōw.
Na sōm kōniec rychtōnku do rajzy – bezpieczyństwo. Dejcie pozōr na sia, Waszych kamratōw a na Wasze tasze. Niy przepōmnijcie ô ubezpieczyniu – zōndźcie do ôkiynka po karta EKUZ a jak żeście sōm modziokami, to nojlepij sprowcie se jeszcze ku tymu ekstra karta Euro26 abo ISIC.
Pakujcie rukzaki, a ciście w rajza
Jako uwidzieliście, rajzowanie umi być łacne, ale trza sie ku tymu noleżycie narychtować. Wiym, że tera szafniecie to na zicher. Jak mocie w zocy Europa i chcecie jōm lepij spokopić, to jak yno na świecie sie zrobi kapka normalnij, to wejrzijcie na bele kaj, a na zicher znojdziecie tamek relacyje z landōw, kere sie Wōm śniōm po nocach.
Dziynki Wōm piykne za dzisio i licza, żeście niy uśli. Jak mocie w zocy te moje rozprowianie tukej, to jak Wōm niy ma gańba, to poroztopiyrzejcie tyn sztof dalij. Słyszymy sie za tydziyń, pyrsk!
PODCAST PO ŚLŌNSKU NA SPOTIFY 🎵
PODCAST PO ŚLŌNSKU NA YOUTUBE 🎵
Chcesz się osłuchać z językiem śląskim? A może planujesz rozpocząć naukę albo odświeżyć sobie śląskie słownictwo? Włącz wersję audio z linków powyżej i podążaj za tekstem w wersji polskiej, który znajdziesz TUTAJ.
“Ślōnsko Rozprowka” i “Ślōnski Podcast” to sōm artikle a nagrania po ślōnsku, zrychtowane skuli ôdfryszniynio naszej godki. To je jedna z tajli rychtōnku do Nacyjowego Spisu Wszeôbecnego 2021. Wiyncyj detajli ô spisie znojdziecie na naszej zajcie spis2021.belekaj.eu a na zajcie slonzoki.pl, kaj robiymy społym ze 22 inkszymi ôrganizacyjami pod mianym Ślōnsko Sztama.
Mosz w zocy? Czekosz na nastympne tajle?
⭐ Szrajbnij kōmyntorz! ⭐
