Medykowaliście kedy nad tym, jakie sōm takie richtich ślōnskie tradycyje? Mōmy ich trocha. I fest zwiedowne je to, że masa tych tradycyji je skuplowano z… weselym!
My ô naszym weselu godōmy, że bōło takim miszōngiym modernej spōłczesności ze tradycyjnōm ślōnskościōm. Niy wszyjskie tradycyje sie na tym fajerze pokozały, a na ôd nich plac prziszły inksze, ganc „niyślōnskie”. I jako bōło? Musicie sie popytać gości, ale my mieli szpas a spōminać bydmy tyn dziyń już zawdy jako fest udany.
Wiyncyj ô naszym rychtowaniu do ślōnskigo wesela poczytocie (po polsku) tukej:
Śląskie wesele – jak je zorganizować?
Rychtōnek do wesela zaczlimy już pora lot do przodku, bo znojś fajno sala z dobrym jodłym i kōnskiym zygrody, do kerej wlezie przeszło 120 gości, je na Ślōnsku ciynżko. Ku tymu dołazi jeszcze starunek ô muzykantōw a fotografōw, kerych tyż trza se buchować pora lot przōdzij. Beztōż ôd zrynkowin do żyniaczki czeko sie terozki tela, że wszyjskim sie to już po leku mierznie…
Rozwożynie kołocza
Szykowanie szykowaniym, ale sōm fajer tyż sie zaczyn u nos już pora tydni do przodku. Mocie w zocy ślōnski kołocz, pra? Toć, my gynau tak samo. Taki rychtyczny, masny, ze tustym syrym abo rubo poprzekłodany makiym, to je nojlepszy maszket jaki idzie trefić.
Beztōż wszyjscy – i ci moderni, i ci tradycyjni – sōm fest radzi, jak sie kery żyni, bo sie wtynczos tym kołoczym tajluje. Za starej piyrwy taki kołocz rychtowało sie cołkōm familijōm w dōma. Terozki wszyjscy zalotani, jedni przepōmnieli już, że nudelkulōm idzie niy yno chlastać chopa, ale tyż szykować ciasto, tōż kołocz sie ôbsztelowuje. Idzie we jakij cukierni, ale my sie ciepli na kołocz ôd ciotek a ōmōw. Niy naszych. Ale te cudne baby były takie gryfne a tak udanie piykły, że ôd keregoś ciotkami a ōmami być musiały.
Podug tradycyji, za kołocz dowało sie modym jaki gyszynk, cosik na wyprowka – ausztojer, jakie dingsy na lekszy sztart. Skirz tego terozki, po rozwożyniu kołocza, jedni majōm w dōma po ôziym gorkōw, dwadziścia szklōnek a sześ patelek. My mōmy dwanoście handtuchōw a badytuchōw. Trefiajōm sie tyż koperty.
Coby dać tymu naszymu kołoczowi echt ślōnski sznit, dociepalimy na wiyrch tako malućko szkartka, brifek, pisymeczko. Śmiało kopiujcie jak przidzie na Wos pora:
Coby podzielić sie hyrskōm nowinōm,
Pora Modo ze swojōm familijōm,
jako ślōnsko tradycyjo nakozuje,
kamratōw zocnych kołoczym czynstuje!
Kawalerski – nocka abo weekynd
Kajś miyndzy czynstowaniym kołoczym a trzaskaniym szkła przed żyniaczkōm, modzi muszōm sie jeszcze wybawić. My ôd zawdy godali, że dlo nos paniyński ze striptizerym abo kawalerski w nocnym klubie to je gupota a kapka sie to wadzi z braniym ślubu. Co inkszego potańcować, fajnie pojeś a trocha popić z ferajnōm, bez chopa wele siebie, yno z samymi kamratkami. Dyć chopym a babōm to sie jeszcze nacieszymy, pra? Beztōż umiynilimy se paniyńsko a kawalyrsko rajza.
Wiycie co sie ôkozało? Że my niy sōm yno jedne takie dziwoki! Co sie kogo pytōmy, to ludzie kajś fōrt rajzujōm abo zawiyrajōm sie w malućkich chałpkach na wsiach a wynokwiajōm roztōmaite atrakcyje dlo Modych.
Pora bajszpili? My byli na dwa dni we Pradze (dziouchy) a na sztyry dni we Madrycie (synki). Ale słyszelimy a widzieli tyż inksze idyje – SPA z masażami a mazidłami, lekcyje sztrykowanio a ônaczynio wiōnkōw, rajza na mecz fusbalu abo weekynd we epnyj winiarni. Zdałoby sie, że to sōm jakeś drogie, ciynżkie do szafniyńcio rzeczy, a tu ôroz sie ôkozuje, że wszyjsko do kupy wyszło kapka wiyncyj jak impreza na cołko nocka.
A paniyński z kawalerskim na Ślōnsku zawdy bōł. Te ôstatnie mōmynty bez baby były a sōm potrzebne, bo tak sztyjc ze sobōm to idzie ôgupieć, choby niy wiadōmo jako by se ludzie niy przoli. Tōż zaôbycz brało sie ferajna chopōw i abo prosiło do dōm, abo sie szło do jakigo szynku abo rymizy. Kupowało sie pora flaszek, pora krauzōw ôgōrkōw a sznit z fetym do zagryzanio i sie dyskutiyrowało, charatało w szkata a dalij pochało.
Polterabynd – trzaskanie szkła
Weseli w sobota, to kedy je nojwiyncyj sztresu a roboty? No toć, że w piōntek na wieczōr. I wtynczos fest wożno je udano familijo. Czamu? A bo jak przijadōm poprzeblykani we farebne łachy, ze roztōmaitymi hutami na łepach i napocznōm śpiywać „Kaj sie trzasko, kaj sie leje, tam sie zawdy dobrze dzieje”, to ôroz sie ôkozuje, że już reszta rychtōnku idzie smolić, a werci sie zicnyć, porozprowiać, pochichrać a wyluzować. Utropy potrzaskane, rolady kajś tam na sali już sie grzejōm, tōż ô co sie idzie sztyjc tukej starać? Możnej yno ô te wszyjskie szklōnki a talyrze, ale to już modzi roz dwa poschraniajōm.
Ôblyczka ślubno
Kołocz porozwożōny, krauzy a talyrze potrzaskane, pora godzin przespanych, no i trza stować. Na śniodani yno kafyj, bo wiyncyj bez chyrtōń niy przyndzie, potym ôblyczka. Galot za gibko niy ma co brać na sia, bo jednych umi chycić jeszcze drapszajs, ale jak już bydzie tak daleko, to trza ô poru tajlach pamiyntać.
U chopa? Nojwożniyjszy ancug – jakla, galoty z bizami, możnej i westa. Pod spodkiym wybiglowano hymda, na szłapach sztrzewiki, a w nich nowe zoki. I szłoby tak iś, ale terozki tak leko niy ma, trza dać pozōr na kożdo, choby nojmyjszo tajla. Beztōż Mody Pōn zapino jeszcze wartko spinki, medykuje co je lepsze – binder abo maszka, dobiyro zocny posek i dziepiyro wtynczos wylazuje z chałpy.
U babōw? Z ôblyczkōm je lecyj, bo wszyjsko funguje wele biołego klajdu. Ale tukej tyż trza dać pozōr na te malućkie szczegōliki. Jakie załuśniczki, jak wieli krōmflek w sztrzewikach, kudły poczosane na boki abo do zadku, ôczy fest pōmalowane abo yno leko? Pytań je fol, a nojwiyncyj pora godzin przed żyniaczkōm. Ale ślōnsko baba to szafnie, musi yno mieć pora pōmagerek.
Wykupiny
Wszyjscy ôblyczyni, szofer podjechoł, kwiotki dlo Modej Pani ôdebrane. Ale to niy ma kōniec, nojwiynkszo zawada sztyjc przed Modym Pōnym. Pod chałpōm już stojōm cudzi ludzie, ferajna sōmsiodōw. Godajōm, że dalij przynś niy idzie, bo takij dziouszki z ôsiedla niy puszczōm. Bo dugim rozprowianiu, yntlich Mody Pōn do kupy ze starostōm jakoś sie dogadujōm i za pora flaszek weselnyj gorzołki przełażōm dalij.
Pod dźwiyrzami czeko już familijo Modej Pani. Niy dufajōm, że bydzie sie ôna tak fajnie miała z wysztiglowanym kawalerym. I tukej sie zaczyno tradycyjno ślubno korupcyjo. Roztōmaicie to je we ślōnskich chałpach, bez lata sie to zmiynio, ale tradycyjnie nojprzōd wyciōngo sie kotloki, ale tyż sie dostowo yno jakigo bajtla. Dalij trza już posznupać głymbij po kapsach. Ale wtynczos, familijo Modej Panny chce dać yno keroś ōma abo ciotka. Tyż fajno ôpcyjo, ale jak już Modo siedzi w biołym klajdzie a czeko, to trzaby ô nia potorżyć, pra? Tōż wyciōngo sie już wszyjsko, co sie mo nojlepsze – abo jako keta, abo rajza, abo cosik inkszego, coby sie yno familiji przipodobało. Jak sie przōdzij gupot niy narobiyło, to w tym mōmyncie fater, mutra a starziki zezwōlajōm prziwitać sie z Modōm Paniōm.
Moderno wersyjo? U nos trzi razy rajza. Na zaczōntek do Gorolyji – do Łodzi, potym na zakupy na kraju Europy – do Lōndynu, a na kōniec kajś we gorkim miyjscu, kaj by szło noleżnie dychnyć po tym cołkim weselnym butlu – na Sycyliji. Ôjce puścili do izby, tōż zdo sie, że rajzy trefiōne.
Błogosławiyństwo
Jak sie już modzi piyrszy roz uwidzōm, jak płaczki z licōw utrzōm, to prziłazi mōmynt, kery dlo masy ludzi je fest ciynżki a wożny. Błogosławiyństwo ôd ôjcōw. Niy ma to tradycyjo yno ślōnsko, ale jednak na Ślōnsku bodej nojbardzij sie dowo na nia pozōr. Ôstatnie pożegnanie, krziż na drōga, symboliczne ôdynście do nowej familije. Dejcie pozōr – nic lekigo dlo mutrōw a fatrōw!
Szlogi
Jak sie już wszyjscy pozbiyrajōm, to wcale lepij niy ma. Familije chcōm iś, ale sōmsiady puścić niy chcōm. Bo jako to tak, modo a szwarno dzioucha z ôsiedlo wykrodać?! Beztōż stawiajōm szlogi – piyrszo, drugo a trzecio. Roz starczy dać flaszka, roz szekulada, ale niy zawdy idzie to tak leko. Nos zastawiyły gryfne Ślōnzoczki z bajtlami, wszyjscy poprzeblykani we krasiate łachy. Zdowało sie, że tukej tyż za gorzołka a jaki maszket sie przynś udo. Ale sztyjc niy a niy! Dobrōm bydzie Julia babōm? A mamulkōm tyż dobrōm bydzie? No jak ja, to to musi pokozać. I trza bōło malućkigo syneczka przeblyc – syjmnyć stary pampers, ôblyc nowy. A wszyjsko we ślubnych szatach i z cołkōm familijōm naôbkoło. Tela dobrze, że prziszłe starki pōmogły.
Mszo
Z tymi szlogami to trza sie gibać, bo przeca u nos gańba mszo ślubno robić popołedniu. Perfekt je tak ô dwanostej. Mo to swoje plusy a minusy, bo chocioż fajnie je już maszkecić kole pōł drugij, to stowani na frizura ô szōstej już takie fajne niy ma…
Jodło weselne
Medykowalimy fest co je u nos inkszego jak w cołkij Polsce abo kajś indzij wele nos. Ale to bōło ciynżkie! Wszyjsko skirz tego, że inkszych wesel jak ślōnskie… niy znōmy. Ale popytalimy w poru miyjscach i aż nōm sie ślypia poôtwiyrały.
Czujecie, że kajś tam we Gorolyji dostowo sie jodło na talyrzu? Kōnsek abo dwa miynsa, zimioki, szałot, potym ciostko, kafyj, zimno płyta, gorko wieczerzo i tela?! A przeca wesele je dziepiyro wtynczos jak rolad a kitek je po trzi na łep, a klyjzy dowajōm we waszpeku. A że sie przeszło pōłek wyciepuje? Psińco, dyć goście muszōm widzieć, że w tym szynku je fol wszyjskigo, coby kożdymu naôbkoło potym pedzieli.
Przi srogich fajerach wylazuje trocha takij naszej ślōnskij hipokryzje. Czamu? Ano bo reszpekt dlo chlyba a ôgōlnie jodła mōmy, ale nastympny roz gańba ôkozuje sie wożniyjszo. Bojōnczka przed tym, że czego chybnie (co przi takich porcyjach futru niy ma w żodyn roz możliwe) je mocniyjszo. Nos szteruje fest wyciepowanie maszketōw, bo wiymy, że masa je naôbkoło ludzi, kerzi niy majōm ani terinki gorkij nudelzupy roz dziynnie. Beztōż wolelibymy coby czego chybło jak coby sie wyciepowało. Ale w żodnym ślōnskim lokalu niy bōło ani ô tym godki, bo żodyn gospodorz we naszym hajmacie niy zezwōli na to, że talyrze z miynsami niy bydōm sie łōmały pod ôd nich wogōm. Tukej mogymy yno rekōmandować dogodanie sie przōdzij z jakōm chałpōm dlo bezdōmnych abo dlo zwiyrzōw, coby żodyn kōnsek tego jodła niy szoł do hasioka. Zrobiycie cosik dobrego a i lepij sie zaro bydziecie czuli.
Trza tyż ale spōmnieć ô weselnych szpajzach, kerych nikyj za wiela niy zostowo, chocioż by sie ôbsztelowało epne, nafolowane do samego wiyrchu gōrki. Richtich ślōnskie kopy a szpajzy to sōm takie maszkety, że jeszcze my niy trefiyli żodnego, fto by pedzioł, że ich niy mo w zocy. I niy ma sie co dziwić, bo takie masy szlagzany, cukru, szekulady a ôwocōw to nasze ślōnskie bachōrze majōm richtich w zocy. Takie gyny.
Ślōnscy starości weselni
Ślōnski starosta to je maszina. Bo fajer idzie zrobiyć i we nojlepszym lokalu, ôbrać nojepniyjszy paket jodła a nakupić moc gorzoły, ale bez hyrskigo starosty to je i tak wszyjsko na pierōna.
Starosta wejrzi na flaszki na stołach, cosik poschranio jak trza bydzie, naloce sie a napoci, ale skuli niego a ôd niego roboty Modzi mogōm se dychnyć a radować sie ôd nich szpecjalnym dniym. Wesela nasze a ôd masy naszych kamratōw były udane, bo były tam chopy, kere i wypić umiały, i wszyjsko do porzōndku szafnyć. Spokopili bai co to je “las we krauzie” a “flower box”. Geroje.
Ôczepiny
Jak już kożdy pojy, jak już kożdy do porzōndku potańcuje a fajer je już fajnie rozfechtowany, to na zygorze bije pōłnoc. To je sygnał – chned bydymy znali nastympnych modych, do kerych pōdymy na weseli.
Ôczepiny to je tradycyjo staro jak świot. Nojprzōd panny w kōłku naôbkoło Modej Pani niy zezwōlajōm Modymy Pōnowi dociś sie do swojij baby. Jak już przelezie, to niy śmi jij syjmnyć welōna. Zaôbycz sie to jednak udowo, a Modo Pani ciepie za sia kōnskiym biołej gardiny. Kero dziouszka chyci, ta bydzie nastympno.
Jednako je z chopami. Tukej zawdy Pani Modo mo ciynżyj dōnś do swojigo chopa, kerego wachuje ferajna zmōcniōnych szpecjalnym napowkiym synkōw. Roz na weselu widzielimy bai jak Modego Pōna synki na stołku wyniyśli a baba musiała doczkać, aż dadzōm se przegodać, że fajnie by go bōło jednak puścić. Potym ciepanie maszkōm abo bindrym i nowo Modo Pora je fertich.
Tela ô tradycyjach – dociepniecie cosik?
Po ôczepinach modzi zostowajōm abo sie bierōm do izby. Do roku idymy na krzciny. A ci, co po ôczepinach chycili welōn a maszka, na krzcinach fajrujōm zrynkowiny. I zaś rychtuje sie kołocz, zaś sznupie za biołym klajdym…
Znocie wszyjskie te tradycyje? Chcecie dociepać cosik ekstra?
Czekōmy na Wasze kōmyntorze!
