Maroko: ôd A do Z (1)

przez bele kaj
Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Pokozać nowo sztela i nauczyć sie i Wos poru wyrazōw – to zawdy chcymy zrobić, jak wciepujymy tekst. A skirz tego, że do nastympnych postōw ô Maroko musicie trocha rzeczy ô tym afrykōńskim landzie spokopić, to dzisioj wpis w sztilu “ôd A do Z”. Pōdźcie poczytać piyrszy pōłek!


Drugo tajla tekstu znojdziecie tukej – “Maroko: ôd A do Z (2)


Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

A: argan, amlou i apluziny

Argan je fest wożnōm tajlōm gospodarki Maroka. Drzewa arganowe rosnōm yno na południowym wschodzie tego landu i nikaj indzij na cołkim świecie! Beztōż niy skuli cufalu na ôlyj arganowy godo sie tamek “płynne złoto”. Na liter takigo mazidła trza kole 30 kilo ôbstōw i z 8 godzin roboty jednej baby.

Z powyciskanych ziorek arganu ôstowo krym. Jak sie go wymiyszo z miodym i mandlami, to dostanymy amlou. Berberyjsko pasta, w smaku trocha jak masło ôrzechowe, ale rzodszo. Idzie w nij tōnkać chlyb, abo wybiyrać z krauzy łyżyczkōm. Drogo, ale i zdrowo, i chutno.

Apluzinowy zaft nikaj niy smakuje tak, jak w Maroku. Trza yno pilnować miglanca, kery go wycisko, coby niy dolywoł wody. Na Jemaa El Fna pilimy nojlepsze. Za szklōnka wyciśniynto gynau na naszych ślypiach buliło sie 4DH, tōż kole 1.6zł. A i gratis umicie poczuć sie jak nojgryfniyjszo frela na dyskotece – na placu je kole czterdziestu sztandōw z zaftami i z kożdego bydōm do Wos wołali i prosili na gościna.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Pyrsk!

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

B: Berber, balak i biyda

Berberzy to rdzynno ludność Afryki Pōłnocnej. Dumni ze swojigo pochodzynio, na kożdym kroku przipōminajōm, że niy sōm Arabami. Majōm swoja godka i swoje tradycyje, a przi geszeftach stawiajōm epne reklamy “berber house, berber handcraft”. Mōmy z nimi co spōlnego, pra? 😉

Balak, balak!” znaczy tela, co grubskie “spie…!” “citać!”. Ryczy tak kożdy, fto kludzi załadowanego yjzla bez strzodek starego miasta. A ładujōm te zwiyrza do fol – kistami coca-coli, kanami z gazym abo taszami ôd zgniłych turystōw, kerym niy chce sie targać. Tōż jak słyszycie “balak!”, to naprowda śmiatejcie. Bo yjzel ôroz niy stanie, a drōgi w medynach sōm naprowda wōnskie.

Marokańczycy niy majōm za wiela. Biyda uwidzicie na kożdym kroku. Stare klamoty i rozlecane koła to norma. Umazane bajtle przi drōdze i fol fechciokōw to tyż żodno niyspodzianka. Ale trza tyż pedzieć, że to sie niy biere yno z chudoby, a czynsto ze zgnilstwa. Ludzie w Maroku zaôbycz robiōm ôd rana do nocy, ale trefiajōm sie tyż tacy, kerzi radzij przesiedzōm cołki dziyń na zolu i bydōm betlować ô pora kotlokōw. Ajnfach majōm piosek w rynkowach. Ale tych kotlokōw i tak nazbiyrajōm, bo wiynkszość Marokańczykōw to ludzie wierzōncy, a jednym z piynciu filarōw ich wiary je jałmużna.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Sztau, żodyn niy popuści…

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kajMaroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

C: cygaństwo i cychtowanie

Trza se pedzieć jasno: trefiajōm sie fajni, spōmocni i zocni Marokańczycy, ale z naszego miesiyncznego doświadczynio umiymy pedzieć, że w medynach niy znojdziecie ich za wiela. To, że w arabskich krajach trza sie ô cyny cychtować, to my wiedzieli i bylimy na to prziszykowani. Tako już ich natura. Ale cygaństwa ôni nauczyli sie już sami i ni majōm żodnych hamulcōw, coby z turysty-szporbiksy niy zedrzić ôstatnigo dirhama. Tōż trza dować pozōr. Ale na szczynście to sie tyko przede wszyjskim medyn, samego strzodka starych miast. Jak sie yno pōdzie kapka dalij, to zaro bydzie lepij.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Bajtle wachujōm kamiyni, coby zedrzić z turystōw, kerzi po nich przyndōm.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kajMaroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

D: dirhamy, datle i dżelabije

W Maroku płaci sie w dirhamach. Tera starczy Wōm wiedzieć, że 1MAD to kole 0.4PLN. A i niy śmicie wywozić dirhamōw za granica (tōż pijōndze rozmiynio sie dziepiyro po przijeździe)! Za to na miyjscu idzie kupić za nie pełne tasze datli. My bez ôstatnie wczasy pojedli ich wiyncyj, jak przōdzij bez cołkie życie. Kaloryji fol, ale smak niy do ôpisanio.

Dżelabija to je tako tradycyjno szata, kero ôblykajōm i baby, i chopy. Do samej ziymie i z dugimi rynkowami, coby ôchrōniać sie przed klarōm. My na ta swoja ôblyczka sztyjc godōmy “dżelaba”, bo tak nos jedyn Marokańczyk nauczył, ale bezmaś do dżelaby chybio nōm kapucy. Jak znojdziecie jakiś akuratny ôpis co to je dżelabija, dżelaba, a co kaftan, to kōniecznie nōm podciepnijcie. 😉

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

E: Eid al-Adha

My znojdli miano Eid al-Adha i tak je tukej wciepujymy (bo niy umielimy unokwić żodnego hasła na “E”), ale we internecy znojdziecie tyż takie nazwy jak Id al-Adha, Ejd-e Ghorban, Kurban Bayram abo عيد الأضحى i to je wszyjsko gynau to samo. Nojwiynksze muzułmańskie świynto, po naszymu Świynto Ôfiarowanio. Spōmino sie przi nimu Abrahama, kery bōł tak ôddany Pōnbōczkowi, że bôł fertich coby poświyncić swojigo syna. Na ta pamiôntka kożdy ôjciec we familiji skłodo we ôfierze byrka, barōna, kamela abo krowa. Miynso dzieli sie na trzi tajle: 1/3 dlo reszty familije, 1/3 dlo potrzebujōncych, a przi 1/3 sie fajruje w dōma.

Wszyjsko fajnie, ale my sie na to niy rychtowali… Geszefty pozawiyrane, sztandy prōzne, autobusy i cugi niy jeżdżōm. Gynau jak mielimy zaplanowano rajza do Szafszawan. Niy, niy bylimy tam w kōńcu. Ôbiod zjedlimy w McDonald’sie, a bez reszta dnia łazilimy po “nowym mieście” Fezu. I tyż było gryfnie. 🙂 Ale jak niy wiycie co to je Chefchaouen, a chcecie zoboczyć richtich modre miasto, to musicie wlyź na blogi Adamant Wanderer i Świat Według Rostków.

A no i pobyt w arabskim landzie w czasie Eid al-Adha wymago tyż fol siły. Bo skōry na drōgach, poôbrzinane łepy, krew i smrōd coroz wiynkszy za kożdym nastympnym ekiym to w tym ôkresie norma.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Barōny przed świyntym…

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

…i po świyncie.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

O, a tako wyglōndo plac rzymiyślnikōw w normalny dziyń…

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

…a tak bez świynto.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

F: Francyjo i futer

Historyjo Maroka je fest zwiōnzano ze Francyjōm. Bez 44 lata afrykōński land bōł protektoratym europejskigo mocorza. Bez czas rajzy po Maroku idzie to uwidzieć na kożdym kroku. Fol ludzi po francusku godo i uczy sie go w szkołach, a niyjedyn pamiynto jeszcze czasy sprzed 1956 roku, sprzed dostania nazod niypodległości. Tōż niy dziw, że sztyjc majōm tamek masa tabulek i wegwajzerōw w tej godce.

Marokański futer to na isto je jedyn z powodōw, dlo kerych werci sie rajzować do pōłnocnoafrykōńskigo landu. Niy treficie tam reklamy “BIO”, bo ôni niy znajōm jodła inkszego, jak te naturalne*. Niy treficie napisu “fryszne”, bo na niyfrysznym zaro siadłyby fligi i żodyn by tego niy kupił. Tak po prowdzie, to niyroz jy sie tamek i miynso, kere jeszcze pora minut tymu lotało po drōdze. Naprowda lotało. Roz widzielimy bai chopa, kery szoł bez miasto i sprzedowoł masorzōm zwiyrza. Nojmynij bez 20 minut smykoł przed nami dwie kurzice w jednej i trzi mycoki w drugij rynce.

*Okej, kapka przesadzōne zdanie, bo w Auchan kupicie i Snickersa, i Kubusia, i Petitki Lubisie, ale rozchodzi nōm sie tukej ô takie “normalne” jodło. Na ôbiod abo wieczerzo. Chytocie co chcymy pedzieć, pra?

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Ôbiod za 1€ i bez pōł dnia wszyjscy fol.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kajMaroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

G: grand taxi i gewyrce

Taxi w Maroku to niy sōm taryfy takie, jakie my znōmy. Do takij “naszej” idzie przirōwnać yno petit taxi, kere wozi po mieście i kere w kożdym mieście mo inkszo farba. Małe auta (jak np. fiat uno), do kerych włazi szofer i trzech pasażerōw, nikyj wiyncyj! Majōm rachowniki, ale żodyn ich niy włōnczo. Na zajtach we internecy znojdziecie info, żeby zawdy godać szoferōm, że majōm te cyjlery puścić, ale to je yno gupie smolynie. Taksiorzōm sie to niy ôpłaco jak wiezōm turystōw, tōż wszyjsko, co umicie zaôbycz zrobić, to zbić cyna do tej “dlo Marokańczykōw”. W jedyn dziyń pedzielimy se, że niy pojadymy, zanim keryś niy puści rachownika. Po trzech godzinach dalimy se pokōj.

A, ale dyć sōm my na “G”! Grand taxi to jedna z nojwiynkszych atrakcyji Maroka. Wożōm ludzi miyndzy miastami, bai na poraset kilometrōw. Trza ô nich myśleć bardzij jak ô PKSie, jak ô rychtycznej taryfie. Nojczynścij sōm to mercedesy, 20-30 lot stare, z przebiegiym liczōnym w miliōnach. Jako to sztyjc jeździ? Ano klimat taki, że te auta sie niy psujōm. A i nojciekawsze, jeździ sie w nich we… siedmiu (sztyrech ze zadku, szofer plus dwōjka z przodku). Nasz rekord? Taryfiorz, nasza szōstka, sześ rukzakōw i… 20 kilo cwibli w pakynhaltrze.

Gewyrce to je cosik, co sie Wōm na zicher z Marokiym kojarzi. Kmin, korzyń, cimt i masa inkszych. Wszyjskie wōniajōm i smakujōm blank inakszyj jak te z naszych supermarketōw. A ku tymu sōm ô poła tōńsze. Niy prziwiyź se chocioż małãgo bojtlika do chałpy, to naprowda grzych!

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Siedmiu ludzi. Siedmiu!

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

H: higiena, hynna i hammam

Ciepniynte bele kaj papiōrki, kōnski jodła pod szłapami, zero rynkawiczek i fartuchōw w knajpach, mycie talyrzy i besztekōw w retauracyjach na zasadzie przepłukania zimnōm wodōm – to i masa inkszych rzeczy już Wos nikyj niy bydzie dziwować po wczasach w Maroku. My wszyjscy w tej naszej “nowoczesnej Europie” przesadzōmy w drugo strōna z całōm tōm “higiynōm” i z dopisywaniym nastympnych punktōw do listy zasad BHP, tōż z poczōntku dlo kożdego to je szok. Ale potym se tak czowiek myśli, że Ci Marokańczycy wcale niy sōm tacy gupcy i że nojlpij to by było tak po strzodku – z gowōm, snōżnie, ale bez ôderwania ôd rzeczywistości.

Hynna to mazidło fest popularne w arabskij kulturze. Farbi sie niōm rynce i szłapy (przede wszyjskim te baby, kere cołko reszta majōm pozakrywane), ale i włosy i brwi. Tatuaże z hynny to hit strzōd babskij tajli turystōw, bo fajnie wyglōndajōm, a po poru tydniach znikajōm. Marokańskie “bizneswomen” tyż majōm hynna w zocy, bo skiż nij umiōm pozdziyrać z turystek masa pijyndzy. Dorada: czorno hynna dużyj sie trzimie i lepij wyglōndo, ale umi uczulać; jak mocie wrożliwo skōra, to sznupcie lepij za tōm brōnotnōm, naturalnōm.

Hammam to tradycyjno parowo łaźnia, w kerej Marokańczycy umiōm se dychnyć w ciynżki dziyń. Łażōm tam tyż beztōż, że islam koże fest akuratnie sie myć i dbać ô ciało, a niy kożdy miyszkaniec tego afrykōńskigo landu mo w dōma wszyjsko, co potrzebne, coby być snōżnym. My to zasmolili i do hammamu w kōńcu niy poszli. A żol fest, bo bezmaś idzie pochytać fol wskazōwek i dorad na sztyjc modo skōra i zero smarszczek.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Spōmniane kurzice i mycoki.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kajMaroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

I: Islam

Jak myślicie, że sōmżeście abo mogecie być ksynofobami, to Maroko ni ma dlo Wos. Bo to je land muzułmański i widać to na kożdym kroku. W całym państwie je jedyn (1) kościōł katolicki. Jak kery mo problymy z akceptowaniym inkszych religiji, to ni mo sie co tam ciś. Marokańczycy rzykajōm piynć razy do dnia, bele kaj sōm. Niy jedzōm świniny i raczyj niy pijōm gorzoły. Majōm swoje meczety, do kerych “niywierni” wlyź niy mogōm. Majōm swoje Eid al-Adha i masa inkszych świōnt i tradycyji. To je piykne i gyszpant dlo jednych, ale i nerwuje inkszych. Beztōż Maroko ni ma dlo kożdego i trza se z tego zdować sprawa. Bo w czasie rajzy to my sōm u nich, a niy na ôpy.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

J: jynzyki

Marokańczycy majōm dar. Talynt do jynzykōw jako bodej żodyn na świecie. Trefilimy masa ludzi, kerzi godali w piynciu abo siedmiu godkach. Bajtle godajōm perfekcyjnym angielskim (“I’ll help you, my friend” brzmi gynau jak z gymby Amerykōna). Na Jemaa El Fna naganiacze wiedzieli już pora minut przed naszym przijściym, z kerego landu my sōm. Ślōnska na razie niy kojarzōm, ale jak nos chwila posłuchali to zaczynali swōj wytrynowany tekst (chocioż czasym sie motaljōm): “Polska? Lewandowski, Lewandowski! Dzień dobry. Mamy dobra herbata, nie ma sraczka! Za darmo! Magda Gessler mówi: u nas najlepsze jedzenie. Makłowicz gotuje u tu. Herbata za darmo! Dobra zupa. Sraczka za darmo!”.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

K: kasby i kociki (+ kyjza)

Kasba godo sie na ufortyfikowane ôsady abo na dziylnice, w kerych miyszkajōm muzułmanie. Nojpiykniyjszōm kasbōm jako my uwidzieli było Aït-Ben-Haddou niydaleko Warzazatu. Gryfno sztela, w kerej kamerowali takie filmy jak Gladiator, Aleksander abo Gra ô Tron.

Kotōw je w Maroku foool. Niy napiszymy ô nich nic wiyncyj jak to, że sōm chudsze jak te w Europie i że ludzie we internecy przajōm kocikōm, tōż zawsze dobrze jakigoś wciepać do posta. 😉

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kajMaroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kajMaroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

Bild kyjzy to taki nasz gratis. Miano richtich do urzekniynio.

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj

L: Legzira

Mōno trefiliście kajś na info ô ôbłōnkach w Legzirze? Piykny przikłod na to, jakōm artystkōm je natura. My mieli przileżytość zoboczyć te cuda gynau dwa tydnie przed tym, jak jedyn z ôbłōnkōw sie swalił

Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj Maroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kajMaroko, od A do Z, blog po śląsku, bele kaj


Za niydugo drugi pōłek – Maroko ôd M do Z! Na dzisioj to tela. Dopisalibyście cosik na wiyrchu? Chowcie sie! 🙂

Inne interesujące teksty:

Ta strona używa ciasteczek oraz zewnętrznych skryptów dla lepszego dostosowania treści do użytkownika. W Polityce Prywatności znajdziesz informacje o tym, jakie ciasteczka i skrypty są używane, oraz jaki wpływ mają na twoją wizytę na stronie. W każdej chwili możesz zmienić swoje ustawienia. Nie wpłynie to na twoją wizytę na stronie. OK Polityka Prywatności